Biobased industrieel bouwen is key in klimaatneutraal
Met de lancering van de nieuwe woningconceptenbrochure zetten alle betrokken partners een belangrijke stap in de transitie naar hout- en biobased bouwen.
Gertjan de Werk, expert in bouwgerelateerde transities en initiator van de brochure, onderstreept dat het in Nederland niet aan kennis, maar aan de juiste spelregels ontbreekt. Vanuit zijn ruime ervaring als transitiemanager stelt hij dat bouwvoorschriften vaak niet gericht zijn op het welzijn van de gebruiker, maar slechts op minimale veiligheidseisen. “Ik hoor vaak experts zeggen dan het Bouwbesluit voorkomt dat je dood gaat in een woning. Het stuurt niet op een gezonde leefomgeving. Als de luchtkwaliteit niet goed is, gaan we meer ventileren. Niet zorgen dat materialen minder schadelijk zijn of luchtkwaliteit beter wordt.Bouwen met natuurlijke materialen is een heel belangrijk middel om het tij te keren. De materialen zijn gezonder, en daarmee het binnenklimaat. Als het gebouw goed in elkaar zit, scheelt dat heel veel installaties. Dubbele CO2-winst en nog goed voor je MPG-score ook.”
Het belang van nieuwe concepten
“Voor de provincie Zuid-Holland heb ik geprobeerd van binnenuit invloed uit te oefenen op de spelregels. Dat deed ik onder meer met het opstellen van de Transitieagenda Biobased Bouwen. In die tijd was het hoofddoel het zoeken naar hernieuwbare materialen om eindige materialen mee te vervangen. In 2050 mogen we immers geen grondstoffen meer uit de grond halen die zichzelf niet kunnen vernieuwen. Dat is het principe van een circulaire economie. Zelf kwam ik pas later in aanraking met de voordelen op het gebied van de gezondheid van gebruikers. Niet alleen de luchtkwaliteit is beter, ook het -ervaren- comfort. Bovendien is bewezen dat je hartslag omlaag gaat in een houten gebouw. Voor mij is biobased bouwen dus inmiddels een veelzijdige oplossing voor veel problemen. En misschien wel belangrijker: je kan er echt hele mooie, unieke, gebouwen mee maken die een katalysator kunnen zijn voor een groene en gezonde stad. Toen ik voor mezelf begon, heb ik me direct aangesloten bij Cirkelstad, het nationale netwerk van koplopers in de circulaire en inclusieve bouwsector, zodat ik kon meedenken over de strategieën die landelijk worden uitgerold. Daar vind ik namelijk nogal vaak wat van. Zo kan ik aan de ene kant mee in de inhoudelijke discussies van landelijk toonaangevende experts, maar ook de vertaling maken naar mensen die gewoon goede gebouwen neer willen zetten. Een van mijn conclusies is inmiddels dat wij het als experts vaak te ingewikkeld maken. We gebruiken afkortingen waar niemand wat mee kan en maken voor je het weet het betere de vijand van het goede. De bouw is al best complex, als je ook nog mee moet in alle inhoudelijke discussies, snap ik dat je blijft doen wat je altijd al deed. Dat snap je, kunt effectief werken en je kunt de kwaliteit garanderen. Nu kan ik helpen de brug te slaan tussen de koplopers in de bouw en de opdrachtgevers zoals corporaties, gemeenten en ontwikkelaars. Deze brochure biedt een overzicht van wat er allemaal al kan en maakt het makkelijk om een duurzaam huis in te kopen. Eigenlijk is de belangrijkste boodschap: in elk geval industrieel en zoveel mogelijk biobased materiaal. Dat snapt iedereen in de bouwsector. Met de lancering van de woningconceptenbrochure bieden we concrete handvatten voor duurzame, industriële houtbouw. Het is vooral een groot compliment aan alle industriële bouwers die hun gegevens hebben gedeeld en data beschikbaar hebben gesteld. Zij hadden door dat dat nodig was om te laten zien dat er genoeg spelers mee kunnen doen aan het nieuwe spel dat de bouwsector moet gaan spelen om Paris Proof te worden en klaar te zijn voor Europa.”
Brochure met praktische informatie
De brochure is ontstaan vanuit de City Deal Circulair en Conceptueel bouwen en ontwikkeld in samenwerking met Alba Concepts, NABB, Cirkelstad, NCB het Platform PREFAB. Een samenwerking tussen de meest relevante netwerken. De brochure bevat dertig houtbouwconcepten die zijn doorgerekend op belangrijke KPI’s van het Nieuwe Normaal -een concrete en eenduidige taal binnen circulair bouwen- met indicatoren als CO₂-reductie, losmaakbaarheid en biobased materiaalgebruik. De Werk licht toe: “Deze brochure geeft opdrachtgevers en gemeenten de informatie om duurzame bouwprojecten in te kopen, met keuze voor de KPI’s die zijn relevant zijn. Zo is sturen op je eigen doelen veel makkelijker.. Wil je de klimaatdoelen halen, dan moet je bijvoorbeeld in elk geval sturen op CO2-uitstoot, biobased materialen en losmaakbaarheid. Zo sluiten we aan bij de Europese Green Deal, die vraagt om minder CO₂-intensieve materialen en schonere bouwprocessen. De concepten in de brochure onderstrepen dat 50% van de nieuwbouwwoningen in Nederland volledig industrieel en biobased gebouwd kan worden. Ik hoef je niet uit te leggen dat deze ontwikkeling ook de voorspelbaarheid van de bouw groter maakt.”
Circulair bouwen: de toekomst van de bouwsector
De Werk pleit vol overtuiging voor een eenvoudiger en praktischer benadering van duurzaam bouwen, zodat bestuurders en opdrachtgevers in de bouwsector de nieuwe methoden begrijpen en kunnen toepassen. “Onze huidige bouwvoorraad is kwalitatief laagwaardig en moeilijk losmaakbaar, onze huidige bouwwerken zijn vaak volledig in en aan elkaar gestort. Het Nieuwe Normaal geeft inzicht in hoe de bouwsector slimmer en mensgerichter kan worden ingericht. Dat mensgerichte zit hem ook in de arbeidsomstandigheden op de bouwplaats. Het aantal bouwvakkers neemt al jaren af. Zo’n high-tech fabriek is voor veel mensen veel aantrekkelijker dan een regenachtige bouwplaats om 5 uur ’s ochtends.”
De Nederlandse bouwsector heeft zich jarenlang gericht op beton en staal, materialen die goed zijn voor massaproductie, maar veel CO₂-uitstoot met zich meebrengen en bovendien in veel toepassingen niet gezond voor gebruikers zijn. De Werk zet zich in voor een verschuiving naar biobased bouwmaterialen zoals hout, dat zowel hernieuwbaar als energie-efficiënt is. “Biobased bouw biedt ons een uitweg. Deze methode heeft minder zware industriële processen nodig . Vergelijk een timmerfabriek maar eens met een vol geautomatiseerde staalfabriek en vergt bovendien in de gebruiksfase minder ventilatie en koeling.”
Voor specifieke gevallen, zoals hoogbouw, zullen staal en beton voorlopig nog nodig blijven, maar De Werk benadrukt dat biobased toegepast moet worden waar mogelijk. Zijn trappetje naar duurzamer bouwen luidt dan ook: “Biobased waar het kan, hout waar het moet. Hout waar het kan, CLT waar het moet. CLT waar het kan, beton of staal waar het moet.”
Ga je voor flexbouw? Doe het goed!
“Er worden tegenwoordig heel veel flexwoningen neergezet. En er heerst een heel onhandig dogma in de markt: op de een of andere manier denken veel mensen dat flexwonen impliceert dat je volgens tijdelijk bouwbesluit moet bouwen. Doe dat nooit!” De Werk benadrukt graag dat bij de inzet van flexwoningen focus moet liggen op optimale kwaliteit. “Door deze woningen te bouwen volgens het permanente in plaats van het tijdelijke Bouwbesluit, garandeer je een normale exploitatietermijn, omdat je de woningen over het algemeen makkelijk kunt verplaatsen. Je creëert dus veel sneller een businesscase omdat je met een hogere restwaarde kunt rekenen en nog vijftien tot dertig jaar door kunt exploiteren. Een heel huis verplaatsen is het meest circulair, want dan hoef je niets nieuws te bouwen. Voorkom dus flexwoningen van Ikeakastkwaliteit, ga voor woningen die je na vijftien jaar op kunt pakken en op een andere plek opnieuw kunt inzetten.” Veel woningen in de brochure kunnen op die manier ingezet worden, de producenten vertellen je graag meer.
De woningconceptenbrochure 2024 biedt inspiratie voor een toekomst waarin houtbouw en biobased bouwen een fundamentele rol spelen in de verduurzaming van de bouwsector. Meer informatie over de brochure en de doelstellingen is hier beschikbaar.