Bouwen met natuur voor een leefbare toekomst

Bouwen met de natuur is meer dan het simpelweg gebruiken van natuurlijke, biobased materialen. Het is een fundamentele verandering in hoe we de gebouwde omgeving vormgeven en integreren in het ecosysteem. Dit omvat zowel de toepassing van biobased materialen als een herdefiniëring van de relatie tussen natuur en stad. “Juist omdat wereldwijd de biodiversiteit afneemt, moet de stad een biotoop worden waarin groen niet langer een incidentele toevoeging is, maar een integraal onderdeel van het ontwerp,” aldus Ed Melet, associate lector circulair bouwen op de Hogeschool van Amsterdam.

De noodzaak van verandering
De uitdagingen zijn helder: hittestress en de afname van biodiversiteit bedreigen de leefbaarheid van onze steden. “Groene daken en gevels bieden een deel van de oplossing, maar échte verandering creëren we alleen door verder te kijken dan een individueel gebouw. Plannen op grotere schaal, waarbij de stad als geheel een ecosysteem wordt waarin natuur en gebouwde omgeving naadloser in elkaar overgaan, zijn de oplossing. In verlaten gebieden, zeg maar spooksteden, zie je hoe de natuur langzaam maar zeker terrein herovert. Het ideaal is om natuur vergelijkbare kansen te geven in gebieden waar wij ook wonen en werken . Dit vraagt om een fundamentele verandering in ons denken en doen.”

Marktacceptatie en uitdagingen
“Steeds meer projectontwikkelaars ontwikkelen woongebouwen met groen. Ook al omdat dit steeds meer door gemeentes in hun tenders wordt geëist Ondanks de uitdagingen zoals de onderhoudskosten die voor rekening van de eigenaar en/of gebruiker komen, wordt groen steeds normaler. Bij renovaties  is dit beeld nog anders. Woningcorporaties zijn vooral gefocust op energielabels en verduurzaming. Dat heeft vooral  te maken met de regelgeving vanuit het Rijk en het ontbreken van regelgeving voor het toepassen van groen. We hebben natuurlijk de milieuprestatiegebouwen (mpg), maar die is wat mij betreft nog niet streng genoeg. De brede uitrol van groene bouwprincipes is nog geen vanzelfsprekendheid. Uiteindelijk zouden groen en biodiversiteit een even belangrijke prioriteit moeten krijgen.”

De rol van regelgeving en de maatschappij
“Hoewel het huidige kabinet weinig aandacht besteedt aan groen bouwen, zien we een maatschappelijke beweging die hier wél voor pleit. Terecht, want de urgentie groeit: klimaatverandering en de afnemende leefbaarheid van steden dwingen ons tot actie. De verwachting is dat de vraag naar groen in woningen in de toekomst vanzelfsprekend wordt. Waar starters vanwege schaarste nu met doorsnee woningen genoegen nemen, zal er een moment komen waarop groen en duurzaamheid doorslaggevende criteria worden.” Melet geeft aan dat elk oppervlak moet worden benut om groen een kans te geven. Dit vraagt om een mentaliteitsverandering waarbij we afscheid nemen van het traditionele beeld van baksteen en glas en een woning gaan zien als als driedimensionaal groen object. “Dat die mentaliteitsverandering vanuit de maatschappij en niet vanuit de overheid komt, vind ik ergens wel cool. Het geeft aan dat we als samenleving dingen willen doen die voor ons als mens beter zijn, ongeacht het beleid.”

De rol van onderzoek en innovatie
“Waar biobased bouwen ooit het domein was van kleine, gespecialiseerde aannemers, zien we nu dat grote bouwbedrijven de transitie omarmen. Ze stappen steeds vaker af van beton. Biobased is echter nog lang geen mainstream – het pallet biobased materialen moet bijvoorbeeld rijker worden en daarom is nog veel onderzoek nodig. Daarvoor staan wij aan de lat We onderzoeken voortdurend nieuwe biobased materialen en zien kansen in onder meer agrarische restproducten. Grond is in ons land schaars, optimale benutting is daarom ontzettend belangrijk. Naast agrarische restproducten onderzoeken we ook toepassingen met slib en zeewier. We nemen onze studenten in toenemende mate mee in de ontwikkeling van biobased materialen en passen daar actief onze curricula op aan. Deze generatie bouwkundigen groeit op met duurzaamheid, hergebruik en biobased bouwen als vanzelfsprekende principes. Als een soort guerrillastrijders veranderen ze vervolgens de bouwsector van binnenuit. Kort samengevat: ik ben pessimistisch over de staat van de wereld, maar optimistisch over de koers die we nu varen. Deze transitie is niet meer te stoppen.”

Samen de transitie versnellen
“Grote aannemers maken steeds vaker de overstap van beton naar hout en andere biobased materialen. De bouwsector wordt -aangedreven door maatschappelijke druk, innovatie, de nieuwe generatie bouwers en regelgeving op lokaal niveau- steeds groener. Wij dragen graag bij aan de versnelling van deze ontwikkeling, maar dat kunnen we niet alleen! De HvA beschikt over kennis en faciliteiten zoals een klimaatkamer, waarin materialen uitgebreid getest kunnen worden. Organisaties en bedrijven met innovatieve ideeën of materialen zijn welkom om samen te onderzoeken hoe deze toegepast kunnen worden in de praktijk.”