Eric Kouters: “Bij kiezen voor kunststof gaat bij mij het licht uit”

Eric Kouters tijdens een recente bijeenkomst van het project Boeren voor Biobased Bouwen in de regio Stedendriehoek

Eric Kouters is betrokken bij verschillende initiatieven rondom biobased bouwen en circulariteit, waaronder HOUT100%, Building Balance, Boeren voor Biobased Bouwen en Cirkelstad. We laten hem als projectversneller in de energietransitie en circulaire economie graag aan het woord over biobased bouwen. Waar staan we? Doen alle partijen wel mee? Wat is het doel van de Nationale Aanpak Biobased Bouwen?

“De bouw kijkt hooguit tien minuten vooruit,” vangt Eric Kouters zijn betoog scherp aan. “De sector wordt voor een deel nog gekenmerkt door kortetermijndenkers die zich laten leiden door prijs, regelgeving en overheidsstimulering. Tuurlijk, de bouw wíl wel aan de slag, maar het is simpelweg nogal verleidelijk om af te wachten. Waarom? Omdat velen de omslag naar biobased te ingewikkeld vinden. En dat is op haar beurt ook best apart, want vroeger -in de tijd voor de industrialisatie- waren we gewend om met natuurlijke materialen te bouwen. We zijn het alleen verleerd."

"Dat heeft met genoemde industrialisatie te maken, maar ook met de bouwopgave na de Tweede Wereldoorlog. Dat hebben we overigens ongelooflijk goed gedaan. We zijn in korte tijd veel sneller, efficiënter en goedkoper gaan bouwen en gaven de welvaart hiermee een enorme impuls. We zijn onderweg alleen wat dingen kwijtgeraakt. Ook wat betreft hergebruik. Wanneer een constructie vroeger niet meer voldeed, ging deze niet op de brandstapel maar werden de onderdelen hergebruikt. We isoleerden met stro en dekten met riet. We moeten gewoon kijken naar hoe we het vroeger al deden.” Kouters beweert hiermee niet dat de sector de geleerde lessen niet mee moet nemen. “We moeten toe naar een situatie waarin we alle opgedane kennis gebruiken in processen waarin we werken met materialen die op de natuur gebaseerd zijn.”

Discrepantie

“Dat we én biobased én circulair moeten bouwen en dat ook nog eens gasloos, maakt de boel ingewikkeld. Al die transities tegelijk zijn spannend, los van het feit dat het ook betaald moet worden. Ik zie fantastische woningen snel en efficiënt in een fabrieksomgeving gebouwd worden. Geweldig. Tot het moment dat er vanwege de kosten kunststof kozijnen in zo’n bouwwerk worden geplaatst. Zo’n actie is ongekend, kiezen voor kunststof terwijl we duidelijke doelstellingen hebben. Dan gaat bij mij het licht uit.”

Nationale Aanpak Biobased Bouwen

Het is Kouters’ missie om zowel aan de bouw- als aan de landbouwzijde een bijdrage te leveren. Dat doet hij binnen verschillende samenwerkingen, waaronder het project Boeren voor Biobased Bouwen in de Regio Stedendriehoek, een samenwerkingsverband tussen Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Heerde, Lochem, Voorst en Zutphen. De regio zet zich in voor kennis en verbinding en zoekt hierbij naar samenwerking met ondernemers en kennisinstellingen in de regio: een zogeheten triple-helix. “Een van de doelen van deze samenwerkingen is het oplossen van het kip-en-ei- verhaal dat rondom biobased bouwen heerst. We gaan voor het vergroten van de beschikbaarheid van biobased materialen én voor de realisatie van opdrachten van een bepaalde omvang. Zo bieden we zowel boeren als bouwers het juiste perspectief.”

Deze perspectieven liggen niet toevallig volledig in lijn met die van de Nationale Aanpak Biobased Bouwen. Deze aanpak moet leiden tot een nieuwe nationale markt voor de grootschalige teelt, verwerking en toepassing van biobased bouwmaterialen. Dit geeft boeren perspectief op een duurzaam verdienmodel, terwijl bouwers over voldoende duurzame materialen kunnen beschikken. “Hiervoor is door de samenwerkende ministeries tot tweehonderd miljoen euro beschikbaar gesteld. Zo’n regeling helpt de boel in het zadel, want boeren moeten ook gewoon geld verdienen met hun grond en de opbrengsten van nieuwe gewassen liggen nu nog aan de lage kant. Tegelijkertijd is vies bouwen nog steeds goedkoper dan schoon. Dat moet anders. De doelstelling is om in 2030 minstens dertig procent van de nieuwbouwwoningen én 30% van de verduurzaming met minimaal dertig procent biobased materialen te realiseren. Building Balance -het landelijk transitieprogramma met als doel het gebruik van biogrondstoffen in de bouw versneld op te schalen- is de uitvoeringsorganisatie van deze aanpak. Dit programma zorgt in samenwerking met verschillende partijen voor de nodige interventies waaronder investeringsregelingen en certificeringen.”

Opdrachtgevers leren van opdrachtgevers

Het nog niet op peil gebrachte kennisniveau inzake biobased bouwen aan de opdrachtgevende kant speelt volgens Kouters ook een rol. “Dat is overigens geen verwijt, maar een constatering. Wanneer je niet van de hoed en de rand weet, is een goede op biobased materialen gebaseerde uitvraag haast onmogelijk op te stellen. Ook daar moeten we mee aan de slag. Ik vind het fantastisch om te zien dat dat dit onder meer in de Regio Stedendriehoek al volop gebeurt. Het waterschap in die regio: Vallei en Veluwe hield tijdens een recente bijeenkomst een vurig pleidooi om met vezelgewassen aan de slag te gaan. De organisatie werkt zelf ook steeds meer met biobased materialen en is hiermee een voorbeeld voor andere opdrachtgevers. Er is bij veel partijen -waaronder gemeenten en woningcorporaties, twee partijen die nogal wat in de melk te brokkelen hebben- veel energie om te werken aan het sluiten van de keten.”

“Ik zette mijn verhaal aan het begin van ons gesprek wat scherp op, maar ik wil ook graag benadrukken dat ik proef dat iedereen er mee bezig is. Gemeenten willen, corporaties willen, architecten willen zelfs al heel lang, boeren willen en bouwers willen en een aantal doen het ook al! Het was alleen tot voor kort en is soms nog steeds simpelweg te ingewikkeld. Maar we leren snel. In de Regio Stedendriehoek verbouwden de aangesloten boeren vorig jaar zestig hectare vezelgewassen, in 2024 gaan we dit binnen het project Boeren voor Biobased Bouwen verdubbelen. In de bouw ontdekken we de mogelijkheden om stro in te blazen als dakisolatie. Er worden goede dingen gedaan om te zorgen dat we de onze doelstelling in 2030 ook echt halen. Er is energie genoeg op dit onderwerp!”

HOUT100% is als kennispartner betrokken bij de vakbeurs HOUTBOUW.